طبق نظر متخصصان، افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌پزشکی است که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین معضلات قرن معاصر شناخته می‌شود. متخصصان برای غلبه بر افسردگی، روش‌های مختلفی را معرفی کرده‌اند. اما درمان افسردگی با گیاهان دارویی، همواره یکی از محبوب‌ترین درمان‌های افسردگی بشمار می‌رود. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین‌ها، مواد معدنی، گیاهان و سایر ترکیبات خاص ممکن است مزایای بیشتری در بهبود علائم افسردگی داشته باشند.

افسردگی چیست؟

افسردگی، یک بیماری روحی روانی است که باعـث احسـاس غـم و اندوه مداوم و از دست دادن روحیه نشاط در افراد می‌شود. معمولاً عوامل ژنتیکی، جسـمانی، محیطـی و روانـی مثل  تغییر در میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی و هورمونی، عادات ارثی، حـوادث زنـدگی، آسیب‌ها و مشکلات در دوران کودکی، از دلایـل ابـتلا بـه افسـردگی هستند.

عوامل تشدید کننده افسردگی

اتفاقاتی از قبیـل عصـبانیت، سـابقه خـانوادگی، وابستگی به الکل و مواد مخدر، بحران شغلی، ازدواج و روابط با دیگران، مرگ یا فقدان یکی از عزیزان، از دسـت دادن سرمایه‌های مهم مانند شغل، خانه یا ثروت، تغییر شغل، نقـل مکـان، ابتلا به بیماری‌های خاص مثل سرطان، شروع مرحله‌ای جدید در زندگی مثلاً یائسـگی یـا بازنشسـتگی و اسـتفاده یا حتی محرومیت از بعضــی  داروهــا می‌تواند باعث تشـدید افسردگی شود.

تفاوت افسردگی با ناراحتی

همه‌ی افراد در بعضی مواقع احساس غم و ناراحتی می‌کنند و این حس، واکنش طبیعی سیستم بدن در برابر مشکلات زندگی است. اما هنگامی که احساس غم و ناراحتی در طولانی مدت ادامه پیدا کند، باعث شکل‌گیری ناامیـدی، از دسـت دادن انگیـزه بـرای ادامـه زنـدگی و بیماری افسردگی می‌شود.

درمان افسردگی با طب سنتی ایرانی

جالب است که بدانید موضوع مقاله‌ای که در سال ۲۰۲۰ در مجله Tabari Bio Stu Res J چاپ شده، گیاهان دارویی که در طب سنتی ایرانی-اسلامی برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار گرفته‌اند بود. براساس این تحقیقات، بهار نارنج، زرشک، زعفران، ریحان و چای جزو گیاهان دارویی با قدمت طولانی در طب سنتی ایرانی برای کنترل افسردگی و اضطراب شناسایی شدند؛ که در این میان زعفران و چای برای رفع افسردگی‌های خفیف توصیه می‌شوند. گل گاوزبان، فی‌جوا و اسطخودوس نیز از جمله گیاهان دارویی هستند که در پژوهش‌های اخیر مربوط به طب سنتی برای درمان افسردگی با گیاه دارویی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در مطالعات طب سنتی ایرانی همچنین به گیاهان دارویی دیگری مانند گل سرخ یا همان گلاب، گل راعی، سنبل الطیب و روغن گل مغربی نیز برای درمان افسردگی اشاره شده است.

زعفران

زعفران ادویه‌ای سرخ رنگ و مملو از ترکیبات آنتی اکسیدانی از جمله کاروتنوئیدهای کروسین و کروستین است. جالب اینجاست که زعفران به عنوان یک درمان طبیعی برای افسردگی، بسیار نویدبخش به شمار می‌رود. طبق تحقیقات، زعفران بازجذب سروتونین را مهار می‌کند و در نتیجه آن را برای مدت طولانی‌تری در مغز نگه می‌دارد و به طور قابل‌توجهی علائم افسردگی را در بزرگسالان مبتلا به MDD در مقایسه با درمان‌های دارویی کاهش می‌دهد.

این بررسی نشان داد که  زعفران در کاهش علائم افسردگی مانند داروهای ضد افسردگی مؤثر است. با این حال، محققان اذعان کردند که برای ارزیابی بهتر توانایی زعفران برای کمک به درمان افسردگی، نیاز است که آزمایش‌های بزرگ‌تری با دوره‌های پیگیری طولانی‌تر انجام شود.

گیاه ماکا

گیاه ماکا از زمان‌های قدیم در کشور پرو برای درمان افسردگی با گیاهان دارویی و برای تحریک میل جنسی مورد استفاده قرار گرفته می‌شد. در تحقیقاتی که سال 2008 که در مجله یائسگی منتشر شده بود، محققین به این نتیجه دست پیدا کردند که گیاه ماکا به کاهش اضطراب و افسردگی در زنان یائسه کمک می‌کند. در این پژوهش، گروهی از 14 زن یائسه، یک نظرسنجی را تکمیل کردند. یک گروه، 3.5 گرم از پودر ماکا در روز دریافت می‌کردند در حالی که گروه دیگر دارونما دریافت کرده بودند. پس از 12 هفته تحقیق، محققین، کاهش چشمگیری درعلائم فیزیولوژیک، مثل زیرمقیاس‌های اضطراب و افسردگی و اختلال عملکرد جنسی را بعداز مصرف ماکا گزارش کردند. در نتیجه محققین به این نتیجه رسیدند که گیاه ماکا برای درمان علائم فیزیولوژیک مانند اضطراب و افسردگی مفیداست.

روغن اسطوخدوس

اسطوخدوس نیز یکی از راه‌های مفید برای درمان افسردگی با گیاه دارویی محسوب می‌شود. روغن اسطوخدوس قرن‌هاست که به صورت استنشاقی – اسپری، عطر، روغن‌ و لوسیون‌، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ چرا‌که بوییدن آن، آرامش را القا کرده و می‌تواند کمک بسیار زیادی به راحت خوابیدن شما کند. امروزه روغن اسطوخدوس، به شکل خوراکی نیز موجود است که درون حباب‌های میکروسکوپی جمع آوری شده و در یک کپسول قرار داده گرفته است که به آن اجازه می‌دهد تا از سد روده‌ای عبور کند. در نتیجه به محض اینکه این کپسول از دیواره روده  گذشت، باعث ایجاد آرامش و کاهش اضطراب شما می شود.

برخلاف داروهای شیمیایی، درمان افسردگی با گیاهان دارویی از جمه این روغن، اعتیاد آور یا خطرناک نیست. اسطوخدوس یک درمان کننده‌ی اضطراب است که شما را بی‌حال و کسل نمی‌کند و می‌تواند با توجه به نیازهای خود، در صورت نیاز و هر زمان که اضطرابتان افزایش پیدا می‌کند، یا به صورت منظم، از آن استفاده کنید.

بابونه

مصرف بابونه برای افرادی که مبتلا به اضطراب و افسردگی هستند بسیار مفید است و برای فرآیند درمان افسردگی با گیاه دارویی، انتخابی مناسب به شمار می‌رود. دو گونه ی اصلی از بابونه، بابونه‌ی آلمانی یا بابونه‌ی وحشی و بابونه‌ی رومی یا انگلیسی به صورت پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بااینکه بابونه‌ی آلمانی، معمولا بیشتر مصرف می‌شود اما هر دو نوع آن خواص مشابهی را ارائه می‌کنند. در یک مطالعه انجام شده برای یافتن تاثیر این گیاه برای درمان اختلال اضطراب عمومی، عصاره ی بابونه را در مقابل یک دارونما مورد استفاده قرار دادند . بعداز 8 هفته از انجام این روند، نتایج نشان داد که سطح اضطراب در افرادی که از این گیاه بابونه استفاده کرده‌اند کاهش پیدا کرده است.

درمان افسردگی با بهارنارنج

عرق بهارنارنج برای ناراحتی قلبی بسیار مفید است و مصرف آن به تقویت اعصاب کمک می‌کند. اگر در شرایطی هستید که به صورت مدوام احساس ناآرامی، ناامیدی و افسردگی می‌کنید می‌کنید باید مصرف عرق بهارنارنج را جدی بگیرید. مصرف عرق بهارنارنج برای تقویت اعصاب و بهبود ناراحتی‌های قلبی بسیار موثر است.

گل ‌گاوزبان

گل‌گاو زبان از زمان‌های قدیم در طب سنتی نقش مهمی داشت. این گیاه خواص بسیار زیادی دارد. از مهم‌ترین خواص عرق گل‌گاو زبان می‌توان به تقویت اعصاب، کاهش استرس و اضطراب، رفع بی‌خوابی و افسردگی اشاره کرد. اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که زود عصبی می‌شوند، عرق گل‌گاو زبان با خاصیت آرام‌بخشی خود، در بازیابی آرامش به شما کمک خواهد کرد.

گشنیز

گشنیز یکی از گیاهان دارویی است که علاوه بر کاربرد آن در غذا، در درمان بیماری‌ها هم نقش زیادی را ایفا می‌کند. مصرف تخم گشنیز برای سلامت معده و قلب بسیار مفید است و خاصیت نشاط آوری دارد. به همین دلیل برای درمان افسردگی با گیاه دارویی بسیار موثر واقع شده‌است.

روغن بنفشه

روغن بنفشه باعث شکل گیری احساس آرامش و راحتی می‌شود. شما می‌توانید برای مقابله با استرس به راحتی چند قطره روغن بنفشه و یکی از روغن‌های پایه (نارگیل، زیتون و…) را ترکیب کنید و به پشت گردن خود بمالید. اضافه کردن ۵ یا ۶ قطره از روغن بنفشه به دستگاه پخش کننده هوا و تنفس از آن باعث آرامش حواس می‌شود. همچنین استفاده از چند قطره روغن بنفشه به عنوان عطر، در بهتر کردن خلق و خوی شما تاثیر به سزایی دارد.

آغشته کردن رخت خواب به روغن بنفشه در اتاق خواب به شما کمک می‌کند تا تعداد تنفس، تنش و اضطراب‌های عصبی را کاهش دهید و همانند یک کودک، خواب راحتی داشته باشید.

شیرین بیان

شیرین بیان به عنوان یک داروی گیاهی آرام‌بخش برای جلوگیری از استرس و کاهش اضطراب مفید است. این گیاه با تنظیم کردن مقدار قند خون بدن انسان شرایط را برای حفظ آرامش و آرام کردن اعصاب مهیا می‌کند. ریشه شیرین بیان دارای یک هورمون طبیعی جایگزین برای کورتیزون است که می‌تواند با تنظیم قند خون، انرژی لازم برای مقابله با شرایط استرس زا را در بدن فراهم کند. در مطالعات نشان می‌دهند که شیرین بیان برای مقابله با افسردگیِ قبل و بعد از یائسگی در زنان، بسیار مؤثر است. شیرین بیان دارای موادمعدنی ضروری مانند منیزیم، کلسیم و بتاکاروتن و فلاونوئیدهای مفیدی بوده که به مقابله با افسردگی کمک می‌کنند.

جنسینگ

براساس گزارشات پژوهشگران، شادی نتیجه آزاد شدن ماده‌اي به نام سروتونین در مغز است. گیاه جینسینگ دارای خاصیت ضد خستگی «تقویت کننده قوای جسمی و فکری» است. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌ بیشتر خواص ضد خستگی جینسینگ مربوط به اثر محرکه‌ی آن روی سیستم اعصاب مرکزی است؛ زیرا کافئین موجود دراین گیاه باعث آزاد شدن هورمون سرتونین در مغز می‌شود. ریشه این گیاه می‌تواند با خاصیت آرام‌بخشی خود، برای مقابله با استرس بسیار مفید باشد. همچنین جینسینگ می‌تواند باعث از بین رفتن بی خوابی در بدن شود.

رازیانه

رازیانه نیز در درمان افسردگی با گیاه دارویی به‌کار گرفته می‌شود. رازیانه، گیاهی مفید برای درمان برخی از رایج ترین علائم اضطراب از جمله اختلالات تغذیه ای، سرفه‌های عصبی و آسم است.

نعناع

گیاه نعناع، خواص درمانی زیادی دارد و می‌تواند موجب رفع استرس و افسردگی در مبتلایان شود. عرق نعناع، یکی از محبوب‌ترین عرق‌های گیاهی است که فواید زیادی برای بدن دارد. این گیاه آرام‌بخش بوده و برای رفع افسردگی بسیار موثر است. در واقع افرادی‌که افسردگی دارند، دچار سردرد، بی‌خوابی، کم‌خوابی، ناآرامی ذهنی و … می‎‌شوند که مصرف عرق نعناع به بهبودی این مشکلات کمک بسیاری می‌کند.

زنجبیل

زنجبیل یک آرام بخش طبیعی قوی است که به درمان استرس کمک می‌کند. سوگ، استرس، اضطراب و افسردگی برای مدت طولانی می‌تواند باعث از دست دادن اشتها شود. بنابراین برای برگرداندن اشتها توصیه می‌شود از زنجبیل استفاده شود. محققان دریافته‌اند زنجبیل دارای ماده‌ای به نام گرانیول بوده که برای درمان افسردگی بسیار مفید است.

عسل

مواد مغذی موجود درعسل، موجب آرامش اعصاب می‌شود و به همین دلیل عسل به عنوان یکی از بهترین مواد غذایی برای درمان استرس و اضطراب به شمار می‌آید. هر شب قبل از خواب یک لیوان آب ولرم که یک قاشق غذا خوری عسل طبیعی را در آن حل کرده اید بنوشید تا راحت تر بخوابید.

مصرف گیاهان دارویی و پیشگیری از افسردگی

افسردگی یک وضعیت روان شناختی بوده که برای پیشگیری از این مشکل لازم است مهارت‌های زندگی خود را بهبود ببخشید و تلاش کنید تا به کمک تکنیک‌های روانشناختی مقاومت روانی خود را بالا ببرید. تحقیقات نشان می‌دهد درمان افسردگی با گیاه دارویی که شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند می‌توانند نقش موثری داشته باشند. اما آنچه بیش از هرچیز اهمیت دارد میزان تلاش شما مقابله با این بحران است.