پلاکت خون چیست و علل پلاکت خون پایین و درمان آن

سلول‌های خونی انواع مختلفی دارند. یکی از مهم‌ترین انواع آن، پلاکت خون است. محل ساخت پلاکت‌های خون در مغز استخوان بوده و به شکل کروی هستند. این نوع سلول خونی نقش مهمی در انعقاد خون و در نتیجه جلوگیری از خونریزی دارد. گاهی تعداد پلاکت‌ها از حد مجاز و استاندارد بیشتر یا کمتر می‌شوند. این موضوع از طریق آزمایش (CBC) که به شمارش سلول‌های خونی می‌پردازد، تشخیص داده می‌شود. در این مقاله می‌خواهیم در مورد این سلول مهم خونی بیشتر صحبت کنیم.

پلاکت خون چه کاری در بدن انجام می‌ دهد؟

سلول‌هایی که در بافت خون وجود دارند، به یاخته خونی معروف هستند. یاخته‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند؛ گلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها)، گلبول‌های سفید (لوکوسیت‌ها) و پلاکت‌ها (ترومبوسیت‌ها). علاوه بر انعقاد خون که قبلاً به آن اشاره کردیم، پلاکت‌ها در ایجاد یا از بین بردن سلول‌های سرطانی نیز نقش دارند. همچنین برخی از فاکتورهای رشد نیز به کمک پلاکت‌ها ایجاد می‌شوند. معمولا مشکلات موجود در پلاکت‌ها باعث بروز علائمی مانند خون‌ریزی‌های مکرر در بینی و لثه، ایجاد لکه‌های قرمز بر روی پوست و همچنین پریود طولانی مدت در خانم‌ها می‌شود.

پلاکت خون پایین چیست و به چه علت اتفاق می‌افتد؟

گاهی در برخی از افراد پلاکت خون از حد طبیعی خود پایین‌تر می‌آید. اگر تعداد پلاکت‌ها از ۱۵۰ هزار عدد در هر میکرولیتر خون کمتر باشد، در این حالت می‌گوییم ترومبوسیتوپنی اتفاق افتاده است. این موضوع در آزمایش خون با عنوان PLT نوشته می‌شود. حال اگر این کاهش تعداد ترومبوسیت‌ها در حد خفیفی باشد، معمولاً نشانه خاصی ندارد و اختلالی هم در خصوص لخته خون ایجاد نخواهد کرد. اما اگر این کاهش تعداد پلاکت‌ها بیش از حد باشد، فرد را با علائمی مواجه خواهد کرد.

معرفی محصولات: پاکسازی خون 

دلایل پلاکت خون پایین

برای اینکه از میزان پلاکت خون خود آگاه شوید، باید آزمایشی به نام Plaatelets را انجام دهید. کاهش پلاکت خون معمولاً دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. وراثت یکی از دلایل نادر این بیماری است. همچنین عوارض برخی از داروها و یا برخی بیماری‌ها می‌توانند به شکل کاهش پلاکت خون خود را نشان دهند. از عمده‌ترین دلایل این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

تورم طحال و به دام افتادن پلاکت‌ها در آن

کار طحال در بدن این است که عفونت‌ها و مواد زائد خون را فیلتر کرده و از بین ببرد. اما در برخی از اوقات بعضی بیماری‌ها باعث می‌شوند که طحال ورم کرده و پلاکت‌ها را در خود به دام بیندازد. این موضوع سبب می‌شود که تعداد پلاکت‌ها به طور شدیدی کاهش یابد.

ناتوانی مغز استخوان در تولید پلاکت و کاهش تعداد آنها

محل تولید پلاکت‌ها در مغز استخوان است. گاهی از اوقات مغز استخوان قادر نخواهد بود پلاکت‌ها را به اندازه استاندارد تولید کند. این موضوع به دلایل مختلفی می‌تواند اتفاق بیفتد. از جمله مواردی که می‌توانند تولید پلاکت در مغز استخوان را دچار اختلال کنند، شامل این موارد می‌شوند؛ بیماری‌هایی مانند لوسمی و سرطان‌های دیگر، آنمی، بیماری‌های عفونی و ویروسی مانند ایدز و هپاتیت C، اعتیاد به الکل و درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی.

بیماری‌ های خودایمنی

گاهی از اوقات دلیل کاهش پلاکت‌های خون، وجود برخی از بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی و لوپوس است. در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن دچار اشتباه شده، پلاکت‌ها را به عنوان دشمن در نظر گرفته و آنها را از بین می‌برد.

سندروم همولیتیک اورمیک

سندروم همولیتیک اورمیک یک نوع اختلال خونی نادر محسوب می‌شود. در این نوع اختلال خونی، پلاکت‌ها به طور ناگهانی کاهش یافته و گلبول‌های قرمز از بین می‌روند. همچنین عملکرد کلیه‌ها نیز دچار اختلال خواهد شد.

مصرف برخی از داروها

اغلب داروها یک سری عوارض جانبی به همراه دارند. حال این عوارض ممکن است بی‌اهمیت و یا مهم باشند. از عوارض جانبی برخی از داروها می‌تواند کاهش تعداد پلاکت‌ها باشد. این موضوع به این گونه است که این داروها بر روی عملکرد سیستم ایمنی تاثیر منفی گذاشته و پلاکت‌ها را از بین می‌برند. داروهایی مانند هپارین، کینین، آنتی‌بیوتیک‌های حاوی سولفور و داروهای ضد تشنج.

سایر عوامل موثر بر کاهش تعداد پلاکت‌های خون

برخی موارد دیگر نیز وجود دارند که می‌توانند بر کاهش تعداد پلاکت‌های خون اثرگذار باشند؛ مواردی مانند سرطان سیستم لنفاوی، بارداری، برخی از باکتری‌های خونی، مصرف بیش از حد الکل و ویروس‌هایی مانند اپشتین‌بار و سیتومگالوویروس.

معرفی محصولات: قرص تونیک مو

علائم پلاکت خون پایین

پلاکت خون پایین در برخی از افراد ممکن است هیچ گونه علائمی نداشته باشد. اما در برخی افراد نیز ممکن است با علائم شدیدی مانند خونریزی داخلی همراه باشد. این موضوع به میزان شدت کاهش پلاکت خون بستگی دارد. علائمی که نشان‌دهنده پلاکت خون پایین هستند، شامل موارد ذیل می‌شوند؛

• یکی از علائم پلاکت خون پایین، کبود شدن نواحی مختلف بدن است. این کبود شدن به راحتی، بدون هیچ دلیلی و در سطح وسیعی در پوست اتفاق می‌افتد.
• از دیگر علائم پلاکت خون پایین می‌توان به خونریزی سطحی در قسمت پایین پاها اشاره کرد. در این حالت یک سری لکه‌های پوستی با رنگ بنفش متمایل به قرمز مشاهده می‌شود.
• یکی دیگر از علائم این است که در اثر بریدگی و جراحت، خونریزی‌های زیادی اتفاق می‌افتد.
• گاهی ممکن است در ادرار و مدفوع، مقداری خون دیده شود.
• در اختلال کم شدن پلاکت‌ها، لثه و بینی دچار خونریزی می‌گردند.
• کم شدن پلاکت‌های خون در خانم‌ها می‌تواند با پریودهای سنگین و خونریزی‌های زیاد همراه باشد.
• در ترومبوسیتوپنی، طحال فرد دچار تورم می‌شود.
• از دیگر علائم ترومبوسیتوپنی می‌توان به خستگی و ضعف مفرط اشاره کرد.
• یکی دیگر از علائم کاهش تعداد پلاکت خون، ایجاد ‌غده‌ها و توده‌هایی در زیر بغل، کشاله ران و یا زیر گردن است. در این حالت در واقع غدد لنفاوی دچار تورم شده که نشانه‌ای از بیماری سرطان غدد لنفاوی یا لنفوم است. در چنین شرایطی کوچک‌ترین درنگی جایز نبوده و فرد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند.

درمان پلاکت خون پایین

پلاکت خون پایین جزء بیماری‌هایی است که معمولاً با روش‌های تغذیه‌ای درمان می‌شود. در صورتی که پایین بودن پلاکت خون بسیار شدید باشد، بلافاصله باید درمان شود؛ زیرا در صورت عدم درمان ممکن است خونریزی‌های شدید و گسترده‌ای در سراسر بدن ایجاد شود‌.

درمان پلاکت خون پایین با روش‌ های تغذیه‌ ای

پلاکت خون پایین جزء بیماری‌هایی است که معمولاً با روش‌های تغذیه‌ای درمان می‌شود. البته این به شدت بیماری نیز بستگی دارد.‌اما معمولاً اگر شدت بیماری خیلی بالا نباشد، تغذیه می‌تواند اثر مثبتی بر روی افزایش پلاکت خون داشته باشد. در این قسمت از مقاله برخی از مواد غذایی را که می‌توانند پلاکت خون را افزایش دهند، معرفی می‌کنیم.

• مواد غذایی حاوی فولات یا اسید فولیک مانند اسفناج، کلم بروکسل، ادویه لوبیا چشم بلبلی، مارچوبه، برنج، مخمر، جگر گاو، آجیل، آووکادو و بسیاری از سبزیجات برگدار تیره‌رنگ
• مواد غذایی حاوی ویتامین B12 مانند ماهی چرب، گوشت گوساله، خرچنگ جگر گاو و تخم مرغ
• مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند لیمو، آویشن، پرتقال، نارنگی، اسفناج، جعفری تازه، فلفل دلمه‌ای، کیوی، گوجه فرنگی، جوانه بروکسل و توت فرنگی
• مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند ماهی‌های چرب، روغن جگر ماهی، قارچ‌ها، شیر، ماست، زرده تخم مرغ، غلات، شیر سویا، میگو، جو دو سر و همچنین استفاده از نور خورشید
• مواد غذایی حاوی ویتامین K مانند سبزیجات برگ‌دار، کلم پیچ پخته، دانه و روغن سویا، کلم بروکسل، برگ شلغم، گوشت بره، کدو تنبل‌، بامیه، مارچوبه، رازیانه و کلم بروکلی
• مواد غذایی حاوی آهن مانند جگر گاو، زرشک، آرد ذرت، جو دوسر، لوبیا قرمز، لوبیا سفید، انگور، لوبیا چیتی، شکلات تلخ، آلو، پنیر، سویا، عدس، انجیر و صدف خوراکی
• همچنین مصرف برخی مواد غذایی مانند عصاره برگ پاپایا، آلوئه ورا، آب گیاه گندم، تمشک، بلوبری، میوه‌های قرمز، سبزیجات قرمز و چغندر

 درمان پزشکی پلاکت خون پایین

در صورتی که پایین بودن پلاکت خون بسیار شدید باشد، بلافاصله باید درمان شود؛ زیرا در صورت عدم درمان ممکن است خونریزی‌های شدید و گسترده‌ای در سراسر بدن ایجاد شود‌. در این صورت ممکن است فرد را با خطرات زیادی از جمله مرگ مواجه کند. در صورتی که فرد نیاز به درمان فوری داشته باشد، معمولاً این کار از طریق تزریق پلاکت یا فرآورده‌های خونی حاوی پلاکت انجام می‌شود.

تزریق پلاکت به این صورت است که پلاکت‌های خون افرادی که خون خود را اهدا می‌کنند را جدا کرده و در بانک خون نگهداری می‌کنند. این پلاکت‌ها در مواقعی که فردی احتیاج شدید و فوری به پلاکت داشته باشد، به او تزریق می‌گردد. اما درمان‌های دیگری نیز برای این اختلال وجود دارد. اگر پایین بودن پلاکت خون در حد ضعیفی باشد، معمولاً با روش‌های تغذیه‌ای درمان می‌شود‌ اما اگر روش‌‌های در تغذیه‌ای کارساز نبودند، روش‌های دیگر جایگزین می‌گردد.

یکی از این روش‌ها انتقال خون است. در انتقال خون، خون‌هایی که در فرد از دست رفته است با گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های جدید جایگزین می‌شود. همچنین در برخی از مواقع قرص‌ها و آمپول‌های مختص افزایش پلاکت خون برای فرد تجویز می‌شود. حال اگر هیچ کدام از این روش‌ها کارساز نبودند، ممکن است پزشک مجبور باشد با عمل جراحی، طحال فرد را بردارد. به این کار اسپلنکتومی نیز گفته می‌شود.

پلاکت خون یکی از عناصر مهم موجود در بدن است. در صورتی که میزان این ماده از حد استاندارد بیشتر یا کمتر شود، فرد را با اختلالاتی مواجه خواهد کرد. اگر شدت کمبود پلاکت‌ها پایین باشد، شاید مسئله خاصی برای فرد پیش نیاید. اما در صورت شدت گرفتن این موضوع، اختلالات زیادی برای فرد به وجود می‌آید.

حتی ممکن است فرد را با خطر مرگ روبرو کند؛ بنابراین باید سعی کنید همیشه از تعداد پلاکت‌های خون خود آگاه باشید. این کار با یک آزمایش ساده امکان‌پذیر است. اینجاست که اهمیت چکاپ‌های سالیانه مشخص می‌شود؛ زیرا با اطمینان از کمبود پلاکت خون، می‌توانید با روش‌های تغذیه‌ای آن را درمان کنید. اما در صورت عدم اطلاع از این مشکل و شدت یافتن آن، کار شما سخت‌تر خواهد شد.

معرفی محصولات: پاکسازی کبد