علائم نارسایی کبد

کبد دومین اندام بدن است که وظایف مهمی را دارد؛ هضم غذا، دفع سموم بدن، تنظیم لخته شدن خون، تولید پروتئین‌ها و آنزیم‌ها در بدن، حفظ تعادل در بین هورمون و ذخیره منابع ویتامینی از مسئولیت‌های این اندام حیاتی است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کبد تنها عضو بدن است که در صورت آسیب دیدن بافت‌های آن می‌تواند خود را ترمیم کند. البته این در مواقعی است که مشکل حادی در بدن ایجاد نشده باشد. کبد درصورتی‌که عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد می‌تواند باعث بروز اختلال در بسیاری از قسمت‌های بدن شود که زندگی فردی را با مشکل روبرو کند.

نارسایی کبد یک مشکل حاد است و آن زمانی اتفاق می‌افتد که کبد بخش و یا تمام عملکرد خود را از دست بدهد و این ‌یک وضعیت وخیم برای زندگی فرد است و ممکن است مشکلات زیادی را برای فرد به همراه داشته باشد. کبد وظایف مهمی در بدن دارد؛ مهم‌ترین آن‌ها شامل تولید صفرا، ذخیره گلیکوژن و حذف سموم از جریان خون است که هر یک از این عملکردها برای حفظ سلامتی بدن بسیار حیاتی است. نارسایی کبد می‌تواند به دو شکل مزمن یا حاد بروز کند. در افراد مبتلا به نارسایی حاد کبد، کبد به ‌سرعت عملکرد خود را از دست می‌دهد. در افراد مبتلا به نارسایی مزمن کبد، کبد در طی یک دوره زمانی به‌مرور عملکرد خود را از دست‌ داده و بدن دچار مشکلات شدیدی می‌شود.

علت نارسایی کبد چیست؟

نارسایی کبد علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد. بسیاری از بیماری‌ها و شرایط مختلف به‌مرور زمان باعث نارسایی کبد می‌شوند، از جمله هپاتیت B و C، بیماری کبد چرب، سوءمصرف الکل و هموکروماتو از جمله مواردی هستند از آن‌ها می‌توان به‌عنوان مقدمه‌ای برای نارسایی کبد نام برد . در بسیاری از موارد، نارسایی مزمن کبد می‌تواند ناشی از سیروز کبد باشد.

سیروز نوعی زخم کبد است که بافت آن را دچار تغییر می‌کند و فرد در اثر صدمات مکرر یا طولانی ‌مدت، مانند نوشیدن الکل بیش‌ازحد در یک دوره زمانی طولانی یا عفونت مزمن هپاتیت و مصرف برخی از داروها مانند استامینوفن به‌تدریج بافت اسکار جایگزین بافت سالم می‌شود و به‌این ‌ترتیب کبد توانایی خود را در انجام وظایف از دست می‌دهد. قبل از بروز نارسایی کبد، بخش بزرگی از کبد باید آسیب ببیند. نارسایی کبد ممکن است به ‌سرعت در طی روزها یا هفته‌ها (حاد) یا به‌تدریج در طی ماه‌ها یا سال‌ها (مزمن) ایجاد شود.

علائم نارسایی کبد چگونه ظاهر می شود؟

برخی از علائم نارسایی کبد شبیه بیماری‌های دیگر است و به همین دلیل تشخیص آن در ابتدا از روی علائمی که بیمار دارد بسیار دشوار است. اسهال، حالت تهوع و از دست دادن اشتها، خستگی و کمبود انرژی و خواب‌ آلودگی در افراد معمولاً از علائم اولیه آن است که در بین بیماری‌های گوارشی نیز دیده می‌شود. برخی از علائم اولیه در این بیماری درد در ناحیه شکم و تورم بی‌دلیل در پاها و به‌خصوص در مچ پا است. خارش بیش ‌از حد پوست و تغییر در رنگ ادرار و تیره شدن آن، مدفوع رنگی و خون در مدفوع از علائم آن است.
با پیشرفت بیماری فرد دچار زردی، آسیت، آنسفالوپاتی کبدی و به‌طورکلی ناتوانی در سلامتی روزمره خود می‌شود. افرادی که دچار نارسایی کبدی هستند معمولاً به‌مرور دچار زردی پوست می‌شوند و حتی سفیدی چشم‌ها نیز در این افراد متمایل به زردی است. آسیت نیز ممکن است باعث تورم شکم شود که از طریق سونوگرافی قابل ‌تشخیص است. در موارد حادتر انسفالوپاتی کبدی ممکن است باعث گیجی یا خواب ‌آلودگی شود و افراد حتی قادر به تشخیص محیط و زمان و مکان خود نباشند.

افرادی که با نارسایی کبد درگیر هستند به‌راحتی کبود یا دچار خونریزی می‌شوند. به‌عنوان ‌مثال، خونریزی که در افراد دیگر خفیف است و هیچ خطری را در برندارد (مثلاً خونریزی ناشی از یک بریدگی کوچک یا خونریزی بینی) در این افراد ممکن است به‌خودی‌خود متوقف نشود و حتی ممکن است کنترل آن برای پزشکان دشوار باشد. خونریزی تحت هر شرایطی می‌تواند برای این افراد خطرناک باشد؛ زیرا از دست دادن خون می‌تواند منجر به فشارخون پایین (هیپوتانسیون) و شوک شود.
در نارسایی حاد کبد، افراد ممکن است در عرض چند روز تغییر حال شدیدی را تجربه کنند و از وضعیت سلامتی به نزدیک مرگ برسند. در موارد بسیاری نارسایی حاد کبد یک اورژانس پزشکی است و در صورت امکان افراد باید در مرکز پیوند کبد مورد ارزیابی قرار گیرند. در افرادی که نارسایی مزمن کبد را تجربه می‌کنند، بدتر شدن حال آن‌ها ممکن است بسیار تدریجی باشد تا زمانی که یک رویداد چشمگیر مانند استفراغ خون یا داشتن مدفوع خونی رخ دهد. خون در استفراغ یا مدفوع معمولاً به دلیل خونریزی از وریدهای واریسی در مری و معده ایجاد می‌شود.

در مواردی که نارسایی کبدی باعث ایجاد نارسایی در کلیه شود، ادرار کمتری تولید و از بدن دفع می‌شود و در نتیجه مواد سمی در خون تجمع می‌یابد و این برای یک بیمار درگیر نارسایی کبدی وضعیتی بسیار خطرناک است و در نهایت می‌تواند باعث تنگی نفس در این افراد و حتی کما و مرگ بیمار شود. در نهایت، اگر نارسایی کبد به‌موقع درمان نشود یا اگر اختلال کبدی پیش‌رونده باشد، که می تواند باعث مرگ بیمار شود. حتی اگر فرد مراحل درمان را نیز آغاز کرده باشد، این بیماری پس از درمان، برگشت‌پذیر است. در برخی از افراد نارسایی کبد حتی می‌تواند باعث ایجاد سرطان نیز باشد.

نارسایی کبد چه مشکلاتی را در بدن ایجاد می‌کند؟

نارسایی کبد از طریق آزمایش‌هایی قابل ‌تشخیص است، پزشکان بر اساس برخی از علائم و نتایج در معاینه فیزیکی و آزمایش خون نارسایی کبد را تشخیص می‌دهند. زمانی که بیماری در مراحل ابتدایی باشد از طریق دارو درمانی و برخی از رژیم‌های غذایی قابل‌ کنترل است، ولی در مراحل پیشرفته نیاز به پیوند کبد است. در مراحل درمانی معمولاً به شخص توصیه می‌شود که مصرف پروتئین را کاهش دهد و در رژیم غذایی خود مصرف سدیم را محدود نماید. اجتناب از مصرف الکل در درمان نارسایی کبد بسیار ضروری است.

نارسایی کبد و اختلال در عملکرد آن مشکلاتی برای ارگان‌های مهم بدن ایجاد می‌کند؛ از جمله اینکه کبد دیگر قادر نخواهد بود که به‌اندازه کافی بیلی‌روبین (محصول زائدی که هنگام شکسته شدن گلبول‌های قرمز قدیمی تشکیل می‌شود) را پردازش و دفع کند. انباشته شدن بیلی‌روبین در خون باعث رسوب آن در پوست می‌شود و در نتیجه زردی پوست و یرقان را به دنبال دارد.

همچنین کبد دیگر این توانایی را ندارد که به‌اندازه کافی پروتئین‌هایی را که به لخته شدن خون کمک می‌کنند سنتز کند. در نتیجه این موضوع مشکلاتی را در رابطه با انعقاد خون در بدن ایجاد می‌کند که باعث بروز کبودی‌ها بی‌دلیل در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود. از مشکلات دیگری که در اثر نارسایی کبد در بدن ایجاد می‌شود در رابطه با فشارخون در بدن است. فشارخون در سیاهرگ‌هایی که خون را از روده به کبد می‌آورند، اغلب به‌طور غیرطبیعی بالا است که به نام فشارخون پورتال گفته می‌شود.

علاوه بر این باعث جمع شدن مایع در شکم می‌شود که در آزمایش‌های سونوگرافی قابل ‌تشخیص است. بخش دیگری از اختلالات مربوط به نارسایی کبد در بخش مغز اتفاق می‌افتد و آن به این شکل است که عملکرد مغز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. زیرا کبد نمی‌تواند مانند معمول مواد سمی را حذف کند و این مواد در خون جمع می‌شوند. این اختلال انسفالوپاتی کبدی نامیده می‌شود.

نارسایی کبد ممکن است باعث تشکیل وریدهای جدید (به نام رگ‌های جانبی) شود که کبد را دور می‌زنند. این وریدها اغلب در مری و معده تشکیل می‌شوند. در آنجا رگ‌ها بزرگ‌ شده و پیچ خورده می‌شوند. این وریدها - که وریدهای واریسی مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) نامیده می‌شوند، می‌توانند بسیار شکننده و مستعد خونریزی باشند و مشکلات جبران‌ناپذیری برای بدن به وجود بیاورند.

در نیمی از افرادی که مبتلا به اختلال کبد هستند، عملکرد کلیه‌ها نیز با مشکل مواجه می‌شود؛ زیرا نارسایی کبد می‌تواند باعث نارسایی در کلیه‌ها نیز بشود که به آن سندرم هپاتورنال گفته می‌شود. در نتیجه نارسایی کبد سیستم ایمنی بدن نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و خطر ابتلا به عفونت در این افراد بسیار زیاد است. در بسیاری از موارد این افراد ممکن است دارای ناهنجاری‌های متابولیکی مانند سطح پایین پتاسیم در خون (هیپوکالمی) یا سطح پایین قند خون (هیپوگلیسمی) را نیز تجربه کنند.

تشخیص نارسایی کبد

فرد با مشاهده علائم اولیه این بیماری به پزشک مراجعه می‌کند و بعد از ارزیابی برای انجام آزمایش‌ها و تشخیص نهایی اقدام می‌شود. پزشکان معمولاً می‌توانند نارسایی کبد را با توجه علائم و نتایج معاینه فیزیکی تشخیص دهند. زردی پوست و چشم‌های این افراد می‌تواند بیانگر نارسایی کبد باشد که به‌راحتی با معاینه قابل‌ تشخیص است. آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کبد و تکمیل فرایند تشخیص ضروری است. سونوگرافی بیمار و اندوسکوپی می‌تواند به تشخیص بهتر برخی از علائم مانند ایجاد واریس‌های مری و معده و هم جنین تشخیص ایجاد آب در شکم بیمار کمک کند.

آزمایش‌های دیگر، مانند آزمایش ادرار، سایر آزمایش‌های خون و اغلب عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه، برای بررسی مشکلاتی که ممکن است ایجاد شوند، از جمله بدتر شدن عملکرد مغز، نارسایی کلیه و عفونت‌ها انجام می‌شود. بسته به علائم فرد، آزمایش‌ها ممکن است به‌طور مکرر تکرار شوند. این آزمایش‌ها در مواردی که فرد درگیر نارسایی مزمن و حاد کبدی شده ضروری است. برای بررسی علل احتمالی نارسایی کبدی ممکن است که پزشکان سؤالاتی را در مورد داروهای مصرفی بیمار در ماه‌های اخیر، مکمل‌ها و رژیم غذایی، مصرف الکل و حتی محصولات گیاهی انجام دهد. این سؤالات به تشخیص بهتر و در نتیجه درمان مناسب‌تر در این افراد کمک می‌کند. آزمایش خون نیز برای شناسایی علل احتمالی می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

درمان نارسایی کبد

برای نارسایی حاد کبد، درمان فوری نیاز است و در مواردی لازم است که پیوند کبد انجام شود. برای شروع مراحل درمان در این افراد باید ابتدا تشخیص درستی از بیمار ارائه شود. در موارد حاد نارسایی کبد می‌تواند باعث بروز مشکلات جانبی از جمله مشکلات گوارشی، مشکلات در دفع و کلیه‌ها، همچنین در عملکرد مغزی این افراد شود. در این موارد درمان بستگی به علت و علائمی فرد دارد. پزشک باید بتواند از طریق دارو درمانی تا حدی بیماری را کنترل کند و پاکسازی کبد انجام دهد. فوریت درمان به حاد یا مزمن بودن نارسایی کبد بستگی دارد، اما اصول درمان یکسان است.

محدودیت غذایی

در مواردی که فرد دچار نارسایی حاد کبدی باشد، پزشک برخی از محدودیت‌های غذایی را برای فرد ایجاد می‌کند. این افراد باید رژیم غذایی مخصوص به خود را دنبال کنند. در این افراد باید مصرف سدیم ( نمک و بسیاری از غذاها) تا حد زیادی محدود شود و به کمتر از 2000 میلی‌گرم در روز برسد. این موضوع در درمان آن‌ها بسیار تأثیرگذار است؛ زیرا با مصرف سدیم کمتر از تجمع مایع در شکم جلوگیری می‌شود. به افراد درگیر این بیماری توصیه می‌شود که از مصرف الکل پرهیز کنند؛ زیرا مصرف الکل می‌تواند آسیب کبدی را بدتر کند.

نارسایی حاد کبد

نارسایی کبدی در صورت حاد شدن بیماری می‌تواند یک وضعیت اورژانس پزشکی باشد که فرد نیازمند درمان فوری است. در صورت امکان، افراد باید در یک مرکز پیوند کبد مورد ارزیابی قرار گیرند و در بخش مراقبت‌های ویژه مدیریت شوند؛ زیرا در هر لحظه اماکن تغییر شرایط بیمار و وخیم شدن آن وجود دارد. در این شرایط درمان‌های بسیاری برای کمک به بهبود وضعیت بیمار به کار گرفته می‌شود. درمان ممکن است موارد زیر باشد:

• برای فشارخون پایین: مایعاتی که به‌صورت داخل وریدی داده می‌شوند و داروهای افزایش فشارخون پایین برای فرد تجویز شود. زیرا افت فشارخون در این افراد بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث کما شود.
• برای آنسفالوپاتی کبدی: احتمالاً درمان‌هایی مانند لاکتولوز (یک ملین) و آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود تا وضعیت اورژانسی فرد بهبود پیدا کند.
• برای عفونت: آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد قارچ فوری برای درمان و تغییر در شرایط بیمار تجویز می‌شود.
• برای قند خون پایین: گلوکز (یک قند) به‌صورت داخل وریدی داده می‌شود تا فرد به شرایط نرمال بازگردد.
• برای خونریزی: تزریق پلاسمای تازه منجمد (بخش مایع خون که حاوی پروتئین‌هایی است که به لخته شدن خون کمک می‌کند، به نام فاکتورهای انعقاد خون) و در صورت لزوم، خون کامل است.
• در صورت نیاز، یک لوله تنفسی پلاستیکی از طریق دهان وارد نای می‌شود و گاهی اوقات از یک تهویه مکانیکی برای کمک به تنفس استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد این افراد دچار سختی در تنفس هستند که برای شرایط فعلی آن‌ها اصلاً مطلوب نیست.

پیوند کبد

اگر درمان‌های انجام ‌شده برای فرد تأثیر مثبتی نداشته باشد. پیوند کبد تنها راه درمان این افراد است. اگر پیوند کبد به‌سرعت انجام شود، می‌تواند عملکرد کبد را بازیابی کند و گاهی اوقات افراد را قادر می‌سازد تا زمانی که اگر اختلال کبدی نداشتند، زندگی کنند. بااین ‌حال، پیوند کبد برای همه افراد مبتلا به نارسایی کبد مناسب نیست. در مواردی دیده‌ شده است که معمولاً پیوند موفقیت‌آمیز نبوده است و انتظارات لازم را از درمان برآورده نکرده است.