سنبل الطیب و خواص دارویی بی‌نظیر آن

در طب سنتی گیاهان دارویی بسیار با ارزش وجود دارد که برای مقاصد درمانی استفاده می‌شوند و تاثیر آن‌ها از داروهای شیمیایی بالاتر است. یکی از این گیاهان با ارزش، سنبل الطیب است که در این مقاله به توضیح طریقه مصرف سنبل الطیب، ریشه آن،  خواص ریشه و دمنوش سنبل الطیب می‌پردازیم.

سنبل الطیب چیست؟

سنبل الطیب یا علف گربه گیاهی چند ساله و محکم است که ریشه‌ای استوار دارد. این گیاه که نام علمی آن را Valeriana officinalis می‌نامیم، گیاهی است بومی اروپا و بخش‌هایی از آسیا. ریشه سنبل الطیب گیاهی است که سابقه‌ای طولانی در استفاده به عنوان آرام بخش و آرام کننده اعصاب دارد.

سنبل الطیب می تواند کمی بیش از ۳۰ سانتی‌متر قد داشته باشد و بویی قوی دارد. به نظر می‌رسد که این گیاه مانند یک آرام‌بخش در مغز و سیستم عصبی عمل می‌کند. از قدیم سنبل الطیب به عنوان یک داروی سنتی استفاده می‌شده است که قدمت آن حتی به دوران یونان و روم باستان باز می‌گردد.

کاربرد کلی سنبل الطیب

مردم معمولاً از سنبل الطیب برای اختلالات خواب، به ویژه بی‌خوابی استفاده می‌کنند. سنبل الطیب همچنین برای اضطراب، استرس و بسیاری از شرایط بحران ‌زای دیگر نیز استفاده می‌شود. با این وجود بسیاری بر این باور هستند که شواهد علمی دقیقی برای برطرف کردن تمامی این مشکلات با استفاده از سنبل الطیب وجود ندارد.
گفته می‌شود استفاده از سنبل الطیب برای تعدادی از اهداف دیگر وجود دارد که اطلاعات کافی و دقیقی در این باره هنوز در دسترس نیست.

محصول مرتبط: کپسول نوروپلاس حاوی عصاره خشک سنبل الطیب

ریشه سنبل الطیب

کاربرد کلی این گیاه مربوط به ریشه آن است. به نظر می‌رسد مصرف روزانه ۳۰۰ الی ۶۰۰ میلی گرم عصاره ریشه سنبل الطیب یا آسیاب‌شده آن به صورت خوراکی کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد. استفاده مداوم ریشه سنبل الطیب تا ۴ هفته برای مشاهده اثرات آن و گرفتن نتایج مورد نیاز ضروری است.

اگر از ریشه سنبل الطیب به صورت خوراکی استفاده می‌کنید، باید بدانید سنبل الطیب در صورت استفاده کوتاه مدت بی‌خطر است. سنبل الطیب به طور ایمن در وعده‌های ۳۰۰ الی ۶۰۰ میلی گرم روزانه تا ۶ هفته قابل استفاده است. اما همچنان ممکن است استفاده طولانی مدت آن در آینده موجب اثرات مخرب یا عوارض جانبی شود.

سنبل الطیب معمولاً به خوبی هضم می‌شود؛ اما به طور کلی برخی از عوارض جانبی رایج آن عبارتند از: سرگیجه، خواب‌آلودگی، سردرد، ناراحتی معده، کسل شدن ذهن و رویاهای شبانه به صورت واضح. هنگامی که پس از مصرف طولانی مدت قطع شود، ممکن است تمامی این علائم قطع شوند. برای جلوگیری از بروز علائم و عوارض جانبی بهتر است مصرف این گیاه را پس از یک بازه‌ی مشخص به آرامی کم کرده و سپس آن را قطع کنید.

خواص ریشه سنبل الطیب

ریشه‌ی سنبل‌الطیب چند خاصیت قابل توجه و مهم دارد. از جمله مهم‌ترین آن‌ها خواب ‌آور بودن آن است. همچنین اضطراب را کاهش می‌دهد، فشار خون را پایین می‌آورد، گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی را بهبود می‌بخشد و در آخر ضدالتهاب است.

کمک به تنظیم خواب

معروف‌ترین کاربرد این گیاه، تنظیم خواب است. اگر دچار بی‌خوابی شده‌اید یا مرتب از خواب بیدار می‌شوید و خواب منظم و یکنواخت ندارید، ریشه این گیاه می‌تواند به آرامش ذهن‌ انسان کمک کند و ترکیب مناسبی از هورمون‌ها را در بدن تولید کند که منجر به آرامش ذهن و بدن می‌شود و در نهایت خوابی راحت برای‌ شما به ارمغان می‌آورد. بر خلاف تمام خواص سنبل الطیب در بهبود کیفیت خواب، باید آگاه باشید که ترکیبات آرام ‌بخش قوی در ریشه این گیاه وجود دارد که شما را ملزم می‌کند مراقب میزان مصرف و واکنش بدن‌تان به این دارو باشید.

بهبود احساس اضطراب و استرس 

استرس و اضطراب دائمی نشان‌دهنده سردی بدن است. اگر همیشه و بدون دلیل استرس دارید یا در شرایط بحرانی بیش از حد و به طور غیرقابل کنترل مسترس می‌شوید، ریشه‌ سنبل‌ الطیب می‌تواند انتقال‌دهنده‌های عصبی درون مغزتان را به طور مجدد تنظیم کند و میزان بعضی از هورمون‌های خاص که موجب استرس می‌شوند را کاهش دهد تا به‌ این‌ ترتیب بدن و ذهن‌ شما بتواند آرامش نسبی خود را به دست بیاورد. ضمنا اگر نشانه‌هایی از افسردگی را درون خود یا هر فرد دیگری احساس می‌کنید، با این گیاه می‌توانید آن‌ها را کاهش دهید.

درمان فشار خون

یکی دیگر از مشکلات رایج در بین عوام فشار خون است. دلایل مختلفی ممکن است باعث فشار خون شوند، اما نتیجه‌ی همه‌ی آن‌ها یکی است که آن هم وضعیت خطرناک قلبی‌عروقی می‌باشد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که مصرف منظم ریشه‌ سنبل‌الطیب به کاهش فشار خون و حفاظت از بدن در برابر تصلب شرایین، حمله‌ قلبی و سکته کمک می‌کند.

تسکین درد‌های قاعدگی

درد‌های دوران قاعدگی از جمله طاقت‌فرساترین نوع درد در بانوان به حساب می‌آیند. دومین دلیل شهرت ریشه‌ سنبل‌الطیب در مردم برای تسکین درد دوران قاعدگی که جزو دردهای بهداشتی در زنان است، مربوط می‌شود. این ناراحتی در زنان را که هم ریشه‌ی جسمی دارد و هم ریشه‌ی روحی، می‌توان با ریشه‌ سنبل ‌الطیب درمان کرد. این امکان به‌خاطر خاصیت این ریشه‌ها در تعادل‌بخشی به هورمون‌های بدن در زنان است.

دستگاه عصبی

سیستم‌ عصبی بدن وظایف مختلف و متعددی دارد. از جمله این وظایف‌ها کنترل فعالیت‌های فیزیکی و متابولیک بدن است که حجم بسیار بالایی دارند؛ اما هرازگاهی هم نیاز به استراحت دارند. میزان این استراحت برای افراد مختلف و در بدن‌های مختلف متفاوت است. ریشه‌ی سنبل‌الطیب اثری آرام‌بخش بر سیستم مرکزی عصبی دارد. این ریشه به‌خصوص برای اختلالاتی همچون نوروپاتی و فلج بل نیز مفید است.

طریقه مصرف سنبل الطیب

روش‌های متفاوتی برای مصرف سنبل الطیب وجود دارد:

• دمنوش سنبل الطیب: شما می‌توانید سنبل الطیب را به مانند چای و بسیاری از دمنوش‌های دیگر دم کرده و بنوشید.
• عرق سنبل الطیب: امروزه عرق سنبل الطیب نیز در بازار موجود است که می‌توانید آن را مانند عرق نعنا یا گلاب و عرق‌های دیگر نوش جان کنید.
• گرد سنبل الطیب: با خرد کردن ریشه سنبل الطیب و حرارت دادن آن تا ۴۰ درجه، می‌توانید آن را آسیاب کنید و به عنوان دارویی ضد تشنج استفاده کنید.

دمنوش سنبل الطیب

از جمله رایج‌ترین طریقه مصرف سنبل الطیب، این است که سنبل الطیب را (گاهی به همراه گل گاوزبان و ورقه های لیمو) درون قوری بریزید و سپس آب جوش را به آنها اضافه کنید و اجازه دهید به مدت ده دقیقه دم بکشد. پس از دم کشیدن؛ این محلول به طور کامل آماده استفاده است. در ضمن می‌توانید این دمنوش را جهت شیرین شدن با عسل میل کنید.

نکات مصرفی سنبل الطیب

برای استفاده بهتر و دقیق‌تر از سنبل الطیب لازم است به چند نکات کلی توجه کرد:

سنبل الطیب برای کودکان

سنبل الطیب در صورت مصرف خوراکی به طول ۴ الی ۸ هفته برای کودکان بی خطر است، اما باید مدت زمان استفاده را در بین همین مقدار کاهش داد و طولانی نکرد.

ریشه سنبل الطیب در جراحی

سنبل الطیب سیستم عصبی مرکزی را کند می‌کند. داروهای بیهوشی و سایر داروهای مورد استفاده در حین جراحی نیز بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند. اثرات ترکیبی حاصل از این‌ها ممکن است مضر واقع شود. مصرف سنبل الطیب را حداقل دو هفته قبل از جراحی برنامه‌ریزی شده متوقف کنید.

سنبل الطیب با الکل

الکل (اتانول) با والرین(سنبل الطیب) تقابل دارد.
الکل می‌تواند باعث خواب آلودگی شود. سنبل الطیب همچنین ممکن است باعث سستی و کرختی شود. مصرف مقادیر زیاد سنبل الطیب همراه با الکل ممکن است باعث خواب آلودگی بیش از حد شود که این برای بدن مضر است.

سنبل الطیب و آلپرازولام

آلپرازولام (زاناکس) با گیاه سنبل الطیب تداخل دارد. درست به مانند الکل، هر دوی این گیاهان می‌توانند موجب کرختی، سستی و خواب‌آلودگی شوند. استفاده این دو مواد سستی‌زا در کنار هم اثرات مخربی را در پی دارد.

به طور کلی؛ از آن‌جایی که سنبل الطیب ممکن است باعث کندی تنفس شود و برخی از داروهای آرام بخش نیز می‌توانند باعث خواب آلودگی و کندی تنفس شوند، مصرف سنبل الطیب با داروهای آرام بخش ممکن است نتیجه مشکلات تنفسی و یا خواب آلودگی بیش از حد را به دنبال داشته باشد.

همینطور داروهای تغییر یافته توسط کبد )داروهای گلوکورونید شده( با والرین تداخل دارند. برخی از این داروها توسط کبد تغییر نقش می‌دهند و تجزیه می شوند. سنبل الطیب ممکن است سرعت تجزیه این داروها توسط کبد را تغییر دهد. این موضوع می‌تواند اثرات و عوارض جانبی این داروها را تغییر دهد و نتایج مناسبی در پی نداشته باشد. البته والرین با این داروها تعاملی جزئی دارد که خیلی خطرناک نیست، اما پیشگیری بهتر از درمان است و بهتر است حین استفاده از داروهای شیمیایی و سنبل الطیب دقت کافی را به خرج دهید.

دوز مصرفی سنبل الطیب توسط بزرگسالان

همانطور که گفته شد سنبل الطیب اغلب توسط بزرگسالان در دوزهای ۳۰۰ الی ۶۰۰ میلی گرم خوراکی روزانه تا ۶ هفته قابل استفاده است. معمولاً در محصولات ترکیبی که حاوی سایر گیاهان آرام‌بخش هستند، مانند رازک، گل شور و بادرنجبویه استفاده می‌شود. استفاده طولانی مدت سنبل الطیب ممکن است باعث وابستگی و اعتیاد شود. قطع سنبل الطیب پس از مصرف طولانی مدت ممکن است باعث علائم ترک اعتیاد باشد. شما می‌توانید با یک ارائه‌دهنده مراقبت‌ها و خدمات بهداشتی یا یک طب پزشکی معتبر مشورت کنید تا بدانید چه دوزی ممکن است برای یک بیماری خاص بهترین میزان باشد.